سئنيمائن کان خالي ٿيندڙ حيدرآباد

ڪڏهن ڪڏهن سئنيمائن کان خالي ٿيندڙ حيدرآباد

نصير مرزا هي رات ..’اپيا‘ جي ٽيليفون، وري اچي ٺڪاءَ ڪيو. پر هيءَ اپيا ڪير!؟ معافيءَ جو طلبگار آهيان. سندس تعارف اڳ به هڪ ڪالم ۾ آئون ڏيئي چڪو آهيان، پر خير.... ڪا ڳالهه ڪانهي، هڪ ڀيرو ٻيهر عرض، ته اپيا، معنى فريده عرساڻي، ڌيءَ ڊاڪٽر عبدالفتاح عرساڻي، جيڪو حيدرآباد ميونسپل ڪارپوريشن ۾ صحت جو وڏو آفيسر هو ۽ محرم الحرام ۾ سونا ڪفلنگ پائي ولايت علي شاهه جي پڙ ۾ زبردست نغارا ويهي وڄائيندو هو.

اصل ۾ شهر حيدرآباد جي تباهي ۽ برباديءَ بابت اپيا ۽ منهنجو درد.... ڇاڪاڻ ته مشترڪه آهي، ان ڪري هوءَ ڪنهن ڪزاني گهران ڪنهن پاسي نڪرندي آهي ۽ حيدرآباد جي قديم عمارتن، محل ماڙين تي مترڪن جا وارو وار ڏسندي آهي، ته ٺڪ مون غريب کي فون: ”آئي نصير!.... پنهنجي پينگهي جي لوڏ مان بابا.... ٿورو اٿ ته.... ظالم پنهنجي شهر کي نيست و نابود پيا ڪن.“ تڏهن بي وسيءَ مان وراڻيندو آهيانس،” جي اپيا... آئون پاڻ مجبور و لاچار ڇا ٿو ڪري سگهان شهر لاءِ!؟“ ”اڙي بابا... قلم جي ڪلاشن ڪوف سان تون انهن مارين ’مئن‘ کي دُڦ ته ڪري سگهين ٿو.“ هوءَ چوندي آهي.. ” ۽ اڙي بابا قهر خدا جو... هيءَ صدر حيدرآباد ۾ اسان جي سانڀر جي آخري سئنيما جيڪا بچي آهي، نيو ’ميجسٽڪ’... ڪالهه اتان لنگهندي ڏٺم، ’مئن‘ ان تي به هٿوڙا پئي وسايا. اڙي بابا... ان سئنيما ۾ ته مون ڪيئي ورهيه اڳ، ’دليپ ۽ نميءَ‘ واي ’آن‘ فلم ڏٺي هئي، جنهن ۾ ساون ساون کيتن اندر نميءَ ڳايو پئي: ”آج سکي من ۾ ڪوئي بانسري بجائي...“ پوءِ فلم چمپا ڪلي، جنهن جو مشهور گيت هو:”ڇُپ گيا ڪوئي ري.... دُور سئ پڪار ڪئ. درد انوڪي هاءِ، دي گيا پيار ڪي“. يا پوءِ فلم ”ڇايا“... جنهن ۾ هي گيت هئو: ”اتنا نه مجهه سئ تو پيار بڙها... ڪه مين اڪ بادل آوره..... اڙي بابا... صدر واري ان سئنيما... جنهن سان ايتريون يادون وابسته آهن... نصير... تون ٿورو ٻاهر نڪر،، گهوڙا گهوڙا ڪر.... ۽ ان کي ته بلڊر مافيا جي خوني چنبن مان ڇڏائڻ جي ڪوشش وڃي ڪر بابا...“ ته بس ”اپيا“ جي اهڙي جذبات انگريز تقرير تي، مون هيڻي انسان، پوپاءِ دي سيلر واري پوپاءِ وانگر، سُڪل سائي ڀاڄيءَ جو پورو ڪنستر پيٽ ۾ لاٿو ۽ يا سئنيما... يا سئنيما ڪندو، نگر جو واءُ سواءُ وٺڻ لاءِ پهرين ته شهر جي ۽ پوءِ بلا آخر يادگيرين جي گهٽين ۾ لهي پيس.

يا الله!... ڦليلي تي هيءَ جيڪا سهڻي سئنيما هوندي هئي ’قيصر‘! ڪيڏانهن گم ٿي ويئي اڄ؟! جتي بس هاڻي هڪڙو ڀانڊو کڙو هو ۽ ان جي خسته حال درو ديوار ٻاهران لکيل نظر آيم. ”اب يه سئنيما هميشه هميشه ڪئ ليئئ بند هو گيا هئ،“ اڙي بابا! بلوغت بعد پهرين پهرين فلم مون ان ئي ته سئنيما ۾ ڏٺي هئي: ’رات ڪئ راهي‘ جنهن جو هڪ گيت اڄ سوڌو مون کان نٿو وسري:”آگ سئ نه کيلو بابوجي... دل جل جائيگا. جل جانئ دو جي، بڙا مزا آئيگا...“ ۽ قيصر سئنيما جي ڀرسان ان ئي ڦليلي ايريا ۾ ”نور محل سئنيما“ هوندي هئي، جنهن ۾ سڀ کان اول مون پنجابي فلم ڏٺي: ’تيس مار خان‘ ۽ ان ۾ هڪڙو ڇا ته مزيدار گانو هو. ”نيمبون آندا جوڙا، اسان باغين وچون توڙيا... نيمبون آندا جوڙا...“ پوءِ فلم ”مهتاب..“ جنهن جو مشهور گانو:”گول گپي والا آيا، گول گپي والا...“ ۽ پوءِ ڏسندي ئي ڏسندي، بلا آخر بلڊر مافيا وارا ڪو گول گپو سمجهي هن سئنيما کي به کائي ويا ۽ هاڻي ان جي جاءِ تي هڪڙو بي ڍنگو بد افعالو نور محل پلازه کڙو آهي. اجهو انهيءَ رستي تان اڳتي هلو، ته اتي ”نشاط سئنيما“ هوندي هئي. چون ٿا ته ڀارتي سنڌي فلم ”اباڻا“ ان ۾ ئي رليز ٿي هئي ۽ شهر مان هر طرف کان آواز اچڻ لڳائ هئا:” هئه هئه منهنجا اباڻا، هئه هئه منهنجا اباڻا..“ پوءِ شهرو فيروز... گهونگهٽ لاهه ڪنوار... بادل... ۽ ٻيون به ڪيئي سنڌي فلمون ان ئي سئنيما ۾ رليز ٿي ڪامياب ٿينديون رهيون، رحمان ۽ شبنم واري اوائلي فلم ’تلاش‘ مون ان ئي سئنيما ۾ ڏٺي هئي، جنهن جو هڪڙُو مقبول گيت هو: ميڻ هون رڪشا والا متوالا... اڄ نشاط سئنيما به صفحهءِ هستي تان گم آهي ۽ ان جي جاءِ تي، اُجاڙ نشاط بلڊنگ کڙي آهي، جنهن ۾ اندر ڪي چوڙي گر چوڙين جا ڪارخانه کوليو ويٺا آهن ۽ ٻاهر متوالن رڪشا وارن جو آڏو آهي ۽ جوا جي ٽيڪري الڳ.... ۽ هر طرف مالشين جا ڪٽڪ... ٻيا جيب ڪترا، لليجا... ۽ پاڪيٽ مار،

نشاط سئنيما واري ان لائين ۾ ڊومڻ واهه تي، هڪڙي ٻي سئنيما به هئي، ”ڪئپيٽل سئنيما“ جنهن کي ڪنهن وقت هرا سئنيما به سڏيو ويندو هو. چون ٿا ته اها ڪنهن واڃاڻي مائي... ”ٽلي ٻائي“ جي ملڪيت هئي، جنهن کي حيدرآباد جي هڪ هاڪاري شهپرن واري سياست ڪار مارائي پورو ڪيو ۽ پاڻ مالڪ ٿي ويهي رهيو. انهي سئنيما ۾ وري مون پاڻ واري مولانا هيپي جي فلم ڏٺي هئي:’تنهنجون ڳالهيون سڄڻ‘ ۽ بي اعجاز ۽ مسرت نذير واري فلم ”شهيد“ جنهن ۾ رات وقت ڪنهن اجاڙ بيابان ۾، مسرت نذير ڳائيندي نظر اچي ٿي..”اُس بي وفا ڪا شهر هئ ۽ هم هيڻ دوستو.... اشڪ رواڻ ڪي نهر هئ اور هم هيڻ دوستو“ ۽ هي شهر جڏهن ٻين جو شهر ٿي ويو ته امداد حسينيءَ به دانهن ڪئي هئي.. ”هي منهنجو شهر آهي يا دشمن جو شهر آ“... اجهو ڊومڻ واهه جي سڌ ۾ هلبو، ته ريلوي اسٽيشن ويجهو شاليمار سئنيما هوندي هئي ۽ اها ته مخصوص ئي ’ٽوٽن ٽڙن‘ وارين فلمن لاءِ هوندي هئي ۽ نيٺ هڪ ڏينهن پنهنجن ئي گناهن هيٺان دٻجي ختم ٿي وئي. ان کان پوءِ الهداد چنڊ جي ڳوٺ ۾ اوڊين سئنيما.... ۽ ڇا ته سٺيون فلمون ان سئنيما ۾ لڳنديون هيون. مون آخري فلم ان سئينيما ۾ ڏٺي هئي: ‘زندگي‘ جنهن جو مشهور گيت هو:” جهنگل ۾ منگل تيرئ هي دم سئ“ افسوس اها سئنيما به نه رهي ۽ هاڻي ان هنڌ زچه بچه اسپتال آهي، جتان لنگهندي ... سڄو ڏينهن نوَن ڄاول ٻارن جا ٻرڙاٽ پيا ٻڌبا آهن. ۽ ان کان اڳ جو پڪي قلعي لڳ شمس سئنيما ڏانهن وڃان... ڪاٺ مڏيءَ لڳ شهاب سئنيما... جيڪا پڻ هاڻي آخري پساهن ۾ آهي ۽ ڇاڪاڻ ته بازار حسن جي ويجهو آهي هيءَ سئنيما، ان ڪري هتي وري... ’رانيءَ‘ جي رقص واريون گهڻيون فلمون لڳيون. ‘انجمن‘ ‘ديدار‘ ‘ثريا ڀوپالي‘ ’امراءُ جان ادا‘ ’تهذيب‘.. يا پوءِ ميوزيڪل فلمون ’ڪوئل‘ ‘انتظار‘ ’غدار‘ آگ ڪا دريا‘ ’لاکهون ۾ ايڪ“ هيون.

پوءِ ٽاور مارڪيٽ لڳ ايلائيٽ سئنيما... جنهن ۾ مون سنڌي فلم ’عمر مارئي‘ ۽ ’پنو عاقل‘ ڏٺيون ۽ وحيد مراد جون سموريون فلمون... ’ديور ڀاڀي‘ ’ڪنيز‘ ’ارمان‘ ’هيرا اور پٿر‘ ۽ خاص ڪري مسرت نذير جي فلم ‘زهر عشق‘ جنهن ۾هي گيت به هو..”ديک ميڻ گالي دوڻ گي، جو ان ڪا نام ليا ري... پيا پياڪوڪ نا پپيهاري..“ ! هيءَ سئنيما به وئي ۽ هاڻي ان جاءِ تي سڄي شهر جو گند اڇليو وڃي پيو.

ان کانپوءِ هير آباد جي ٽاپ تي هيءَ ڪئپري سئنيما... جنهن جي ايئرڪنڊيشنڊ حال ۾ مون ايڊيٽر شمشير الحيدريءَ کي اڪثر ويٺل ڏٺو، جيڪو اُن سئنيما مالڪ جي هڪ اخبار لاءِ ايڊيٽوريل گهٽ ۽ ههڙا شعر وڌيڪ ويٺو جهونگاريندو هو، ”پيئڻ جا بهانا، پيارڻ جون ڳالهيون، جيئين شال ڪر، ڪي جيارڻ جون ڳالهيون..“ ۽ هڪڙي ڀيري، ادل سومري سان گڏجي مون ان سئنيما ۾ فلم: ”محبت زندگي هئي“ ڏٺي هئي ۽ اُن جي هڪ گاني، ”تُرو تُرو تارا تارا...“ تي گڏجي ڏاڍو کليا هئاسين. الاس.... هيءَ سئنيما به وئي.

هوڏانهن اميدن ڀريي واري چاڙهي لڳ، ’هل ٽاپ‘ سئنيما هوندي هئي، جنهن جي سامهون واري ديوار، جنهن تي اڄ به حيدرآباد جا بزرگ تازيون هوائون کائڻ لاءِ ويٺل نظر ايندا آهن. هل ٽاپ سئنيما ته جهڙوڪر، انگريزي فلمن لاءِ ئي مخصوص هوندي هئي ۽ ڇا ڇا ته فلمون ان سئنيما ۾ آيون.. جيئن مثال طور. ’بِن حُر‘ ‘ڊاڪٽر زواگو‘ ’روميو جوليٽ‘ ’سمر آف فارٽي ٽو‘ ’بٽر فلاءِ‘ پوءِ ويس سئنيما، جنهن ۾ مون فلم دوستي ڏٺي: ” چٺي جرا سيان جي ڪئ نام لکدئ“ پوءِ بمبينو... (اها اڃا آهي ۽ آخري پساهن ۾ آهي) هوڏانهن صدر ۾ چاندني سئنيما هوندي هئي ۽ هاڻي اتي موبائيل مارڪيٽ جو هنبس آهي ۽ سئنيما صفحهء هستيءَ تان گم آهي. گاڏي کاتي ۾ ڪوهه نور سئنيما هوندي هئي ۽ اها به ڇا ته خوبصورت سئنيما هوندي هئي. مون ان ۾ نديم ۽ راني جي فلم ڏٺي هئي: ’شمع پروانه‘ ۽ ان جو هڪ گانو ڪيڏو نه مشهور ٿيو: ” ميڻ تيرا شهر ڇوڙ جائوڻ گا“ پوءِ گاڏي کاتي ۾ ’فردوس سئنيما‘ جنهن ۾ ڪنهن وقت قاضي عابد صاحب جي پروڊيوس ڪيل فلم مون ڏٺي هئي:”حميده“ جنهن جو هڪڙو ڏاڍو خوبصورت گانو هئو: بن ڪئ دلهن لهرائوڻ گي، گهونگهٽ ميڻ شرمائون گي“ ابول.. هيءَ سئنيما به نه رهي. ۽ ان علائقي ۾ ڪنهن وقت شمس سئنيما... جنهن ۾ مون فلم ’فرنگي‘ ڏٺي هئي، جنهن جي هڪ سين ۾ لالٽين واري ٿوڻي کي ٽيڪ ڏيئي علاءُ الدين ڳايو پئي:” چلئ ڀي آئو ڪه گلشن ڪا ڪاروبار چلئ“ ۽ هيءَ شمس سئنيما.... قدم گاهه مولا عليءَ واري رستي سان هوندي هئي، .... جتي آئون اڄ به ويندو رهندو آهيان.