نئين نسل کان پري بيٺل پ پ پ

نئين نسل کان پري بيٺل پ پ پ ۽ جديد دور جا چئلينج

امداد سومرو

صدر مملڪت مان بدلجي اڳوڻو صدر ٿيندي ئي آصف علي زرداري پيپلز پارٽي جون واڳون سنڀالي ورتيون آهن، پارٽيءَ جو ڪو به عهدو نه هجڻ سبب ان کي پي پي جو قائد سڏيو پيو وڃي. آصف علي زرداري جي سياست ۾ اها ڪا پهرين انٽري ناهي، ان کان اڳ به هو مختلف وقتن تي مختلف طريقن سان سياسي افق تي ڇانئجڻ لاءِ ايندو رهيو آهي. هونئن ته سياسي مخالف حڪومتن جي انتقامي ڪاررواين سبب آصف علي زرداريءَ جو نالو پاڪستان ۾ هر زبان تي هو پر هن سياست ۾ اڳتي وڌي ڪردار ادا ڪرڻ جي ڪوشش 2005ع ۾ دبئي کان لاهور اچي ڪئي هئي، پر پوءِ جيڪا صورتحال پيدا ٿي، ان سبب ڪجهه مهينن بعد هو ٻيهر پرڏيهه روانو ٿي ويو ۽ ان جي واپسي بينظير ڀٽو جي شهادت بعد ٿي. شهيد بينظير ڀٽو جي ٽيجهي تي پريس ڪانفرنس ذريعي آصف علي زرداري، ملڪ جي سڀ کان وڏي جماعت جو قائد بنيو ۽ اڳتي اچي سياست ۾ ڪردار ادا ڪرڻ لڳو. ان جو اهو ڪردار نائين سيپٽمبر 2008ع تائين رهيو، ان بعد هو ملڪ جو صدر بنجي ويو. ان هوندي به هو ايوان صدر ۾ ويهي پارٽيءَ جي قيادت ڪندو رهيو پر سال کن اڳ لاهور هاءِ ڪورٽ جي هڪ فيصلي ذريعي صدر زرداريءَ جي سياسي سرگرمين تي پابندي لڳائي وئي، جنهن ڪري آصف علي زرداري کي پيپلز پارٽي جي شريڪ چيئرمين جو عهدو ڇڏي عملي سياست کان پاسو ڪرڻو پيو. صدر زرداريءَ تي اها پابندي 8 سيپٽمبر 2013ع جي رات جو 12 هين وڳي يعني پنهنجي صدارت جي مدي جي آخري گهڙيءَ تائين هئي پر هن 8 سيپٽمبر تي ايونِ صدر مان گارڊ آف آرنر وٺي رخصت ٿيڻ بعد بلاول هائوس لاهور ۾ اچي شام ڌاري يعني پنهنجي صدارت جو مدو ختم ٿيڻ کان ڪجهه ڪلاڪ اڳ ٽوڙي ۽ سڄي ملڪ مان آيل پارٽيءَ جي اڳواڻن ۽ ڪارڪنن کي خطاب ڪيو. آصف علي زرداري، جنهن وٽ پيپلز پارٽيءَ جو ڪو به عهدو ناهي، تنهن ان خطاب ذريعي پارٽيءَ جي قيادت سنڀالي ۽ پيپلز پارٽيءَ جي قائد جي حثيت ۾ پارٽيءَ جي مستقبل جي حڪمت عملي بيان ڪئي. سياست ۾ صدر زرداري جي اها نئين دبنگ انٽري هئي، جنهن ذريعي هن 2007ع ۾ بينظير ڀٽو جي شهادت بعد ان جي مفاهمت جي نظريي تي هلندي جيڪا سياست شروع ڪئي، ان کي وڌيڪ مضبوطيءَ ۽ پختگيءَ سان اڳتي وٺي هلڻ جو عزم ڪيو. آصف زرداريءَ جي نئين سياسي عزم ۽ صدارتي مدو پورو ڪري هڪ ڀيرو ٻيهر سياست جي ميدان ۾ اچڻ جي ذڪر کان اڳ ڪجهه ڳالهيون انهن چئلينجن جون، جن جو مقابلو کيس ڪرڻو پئجي سگهي ٿو. هونئن ته آصف علي زرداري بينظير ڀٽو سان شادي ڪرڻ بعد لڳاتار انتهائي سخت حالتن جو مقابلو ڪندو رهيو آهي، جنهن ۾ مختلف وقتن تي 11 سالن جي جلاوطني پڻ شامل آهي. سڀ کان وڏو چئلينج ته سادي اڪثريت نه هجڻ سبب هر طرف کان مخالفتن باوجود پيپلز پارٽي ۽ اتحادي حڪومت جا پنج سال پورا ڪرڻ ۽ پنهنجي صدارت جا پنج سال پورا ڪرڻ وارو هو، جنهن جو هن نه رڳو مقابلو ڪيو پر ان مان ڪاميابي سان گذري به آيو آهي. اهو ئي سبب آهي جو جڏهن 8 سيپٽمبر تي رات جو 12 هين وڳي صدر زرداري اڳوڻو صدر ٿيڻ بعد بلاول هائوس لاهور جي اڱڻ ۾ ڪارڪنن ۽ صحافين جي وچ ۾ آيو ته ان جي چهري تي هڪ اطمينان ۽ فاتحاڻي مُرڪ هئي، هو ساٿين ۽ صحافين جي گهيري ۾ هشاش بشاش گهمي ڦري رهيو هو ۽ ان دوران ئي هن پنهنجي نئين سياسي حڪمت عمليءَ جو تت به پارٽي جي قيادت، ڪارڪنن ۽ ميڊيا ذريعي سڄي قوم سامهون رکيو، جنهن جو مرڪزي نقطو هر حالت ۾ جمهوريت جو دفاع ڪرڻ آهي. زرداري صاحب پنهنجي ان حڪمت عمليءَ تي ان حد تائين عمل ڪرڻ جو به اعلان ڪيو ته، ڇا به ٿي پوي، جمهوريت خاطر نواز شريف جو هر سطح تي ساٿ ڏنو ويندو، يعني هڪ اهڙي جماعت جو ساٿ ڏيڻ جو اعلان ٿي رهيو هو، جنهن بابت زرداري صاحب ۽ ان جي پارٽي 11 هين مئي بعد لڳاتار چوندي رهي آهي ته ان کي آر اوز اليڪشن ذريعي هارايو ويو آهي ۽ پيپلز پارٽيءَ جو مئنڊيٽ هڪ ڀيرو ٻيهر چورائي هڪ خاص ايجنڊا تحت نواز شريف کي آندو ويو آهي. اها ايجنڊا صدر زرداريءَ جي خيال ۾ عالمي ايجنڊا آهي، جنهن جو مقصد سدائين لاءِ پاڪستان مان جمهوريت جي تڏا ويڙهه آهي پر جن نواز شريف کي اها ايجنڊا مڪمل ڪرڻ لاءِ ڪامياب ڪرايو آهي، نواز شريف جو ساٿ ڏئي ان ئي قوت کي شڪست ڏيڻ جو عزم ورجايو ويو آهي. سو هڪ چئلينج ته آهي نواز شريف جو پنجن سالن تائين ساٿ ڏيڻ، ان کان به وڏو چئلينج جنهن جو مقابلو زرداري صاحب کي ڪرڻو پئجي سگهي ٿو، سو آهي پيپلز پارٽيءَ جي نئين سر تنظيم ۽ ان کي نئين دور جي جماعت بنائڻ. منهنجي خيال ۾ آصف علي زرداريءَ لاءِ اهو چئلينج سڀني کان وڏو چئلينج هوندو. پيپلز پارٽي ۽ مسلم ليگ نون روايتي حريف سمجهيون وڃن ٿيون ۽ پي پي جي عام ڪارڪنن توڙي آزاد خيال عام ماڻهن جي نظر ۾ گذريل پنجن سالن دوران پيپلز پارٽيءَ جي حڪومت خلاف مسلم ليگ نون هڪ آئيني اداري سان گڏجي سِٽون سِٽيندي رهي آهي ۽ ان جي راهه ۾ رڪاوٽون کڙيون ڪندي رهي آهي. مسلم ليگ نون، ان جي ان مبينا اتحادي اداري ميڊيا جي اڪثريتي گروهن سان ملي پيپلز پارٽيءَ کي بدنام ڪيو ۽ اليڪشن ۾ پيپلز پارٽيءَ خلاف واويلا مچائي. پي پي جي عام جيالن جي خيال ۾ مسلم ليگ نون ان سڄي عمل جو مرڪزي ڪردار هئي. جيڪو جيالو پي پي تي آيل هر مصبيت جو الزام مسلم ليگ نون ۽ نواز شريف مٿان هڻي رهيو آهي، ڇا زرداري صاحب لاءِ اهو ممڪن هوندو ته هو پنجن سالن تائين نواز شريف يعني مسلم ليگ نون جي حڪومت جو ساٿ ڏيڻ لاءِ پنهنجي پارٽي يا عام جيالي کي راضي ڪري سگهندو؟ سو هڪ چئلينج ته اهو آهي ۽ ان حوالي سان ٿيندڙ سوال جو جواب گهڻي ڀاڱي مثبت ئي ملي ٿو، ڇاڪاڻ ته پيپلز پارٽيءَ جي جيالن گذريل پنجن سالن واري مفاهمت جي سياست دوران گهڻو ڪجهه برداشت ڪرڻ سکيو آهي ۽ جيالن زرداري صاحب جي ايوان صدر مان پروقار رخصتيءَ مان پڪ سان اهو سکيو هوندو ته هڪ ٻئي جي ڄنڊا پٽ واري سياست کان مفاهمت جي سياست بهتر آهي. پر اصل چئلينج جيڪو ڪر کنيو زرداري صاحب سامهون بيٺو آهي، اهو آهي پيپلز پارٽي ۾ نئين دور جو نئون روح ڦوڪڻ، يعني زرداري صاحب ميڊيا ۽ سوشل ميڊيا جي هن جديد دور سان مطابقت رکندڙ پارٽي ٺاهي سگهندو؟ ان ۾ ڪو به شڪ ناهي ته پيپلز پارٽي جي جيالن جهڙا مخلص ۽ قربانيون ڏيندڙ ڪارڪن نه مسلم ليگ نون وٽ آهن، نه ئي نئين دور جي جماعت تحريڪ انصاف وٽ پر بنيادي سوال اهو آهي ته 70ع واري ڏهاڪي ۾ پيپلز پارٽيءَ جا جيڪي جيالا پيدا ٿيا، جن ۾ 80 جي ڏهاڪي ۾ واڌ ٿي پر انهن جي واڌ ويجهه 2000ع بعد رڪجي وئي. جيالن جو هڪ سڄو سارو نسل هو، جيڪو هاڻي وقت سان گڏ پوڙهو ٿي چُڪو آهي. جن ڀُٽي صاحب جي پيپلز پارٽيءَ ۾ شامل ٿي سياست شروع ڪئي، اهي جيالا ته هاڻي گهڻي ڀاڱي رهيا ئي ناهن. جيڪڏهن انهن مان ڪي زنده به آهن ته اهي عمر جي آخري حصي ۾ آهن. جن بينظير ڀٽو جي قيادت ۾ ضياءَ آمريت جو مقابلو ڪيو، اهي هاڻي پوڙها ٿي چُڪا آهن، انهن مان اڪثريت ته نئين دور جي جديد گهرجن کان واقف ئي ناهي. 8 سيپٽمبر يعني آچر ڏينهن ان جو عملي مظاهرو مون ان وقت ٿيندي ڏٺو، جڏهن پيپلز پارٽي پنجاب سيڪريٽريٽ جي ميڊيا انچارج منهنجي هڪ صحافي دوست سان گلا ڪئي ته اوهان جو فون اڪثر بند ئي ملندو آهي. جنهن تي هن صحافي دوست چيو ته مان پراڻو چئنل ڇڏي ڏنو، ان ڪري هاڻي اهو فون مون وٽ ناهي، اوهان منهنجو نئون نمبر لکو. مون کي اهو ڏسي حيرت ٿي ته ميڊيا کي ڊيل ڪندڙ ان 55 سالن کان وڌيڪ ڄمار واري جيالي پنهنجي کيسي مان هڪ بندي ڪڍي ان تي نمبر لکي بندي واپس کيسي ۾ رکي ڇڏي. يعني 21 هين صديءَ ۾ به پيپلز پارٽي اڃا تائين پنهنجي جيالن کي امتحان ۾ وجهيو ويٺي آهي. پڪ سان پارٽي انهن کي گذاري جوڳي پگهار به ڏيندي هوندي ۽ اهي جيالا پنهنجي وت آهر پارٽيءَ لاءِ پوري خلوص سان ڪم به ڪندا هوندا، پر سوال خلوص يا پگهار جو ناهي، بلڪه سوال آهي پارٽيءَ کي جديد دور سان هم آهنگ ڪرڻ جو ۽ اهو صرف ان صورت ۾ ٿي سگهي ٿو، جڏهن پيپلز پارٽي سوشل ميڊيا جي جديد گهرجن کان واقف هوندي. اها پارٽي، جنهن جي قائد بينظير ڀٽو جديد ٽيڪنالاجي استعمال ڪندڙ پاڪستان جي پهرين سياسي ليڊر هئي، ان جي پارٽي اڄ به اتي ناهي پهچي سگهي، جتي بينظير ڀٽو 90ع ۾ پهچي وئي هئي. پارٽيءَ کي جديد دور جي گهرجن سان هم آهنگ نه ڪرڻ جو ئي نقصان آهي، جو اڄ به پيپلز پارٽي ملڪ جي اها واحد جماعت آهي، جنهن ۾ نوجوان سڀ کان گهٽ آهن ۽ جيڪي آهن، انهن مان به اڪثريت جو تعلق سنڌ سان ئي هوندو، باقي نوجوانن جي اڪثريت واري صوبي پنجاب مان ته جيالن جي خاندانن جي نوجوانن جي اڪثريت پڻ پارٽيءَ کان پري ٿي وئي آهي. اليڪٽرانڪ ميڊيا ۾ ته پيپلز پارٽي مس مس نظر ايندي آهي پر سوشل ميڊيا مان پارٽي جهڙوڪر غائب آهي. بلاول ڀٽو زرداري، بختاور، آصفه ڀٽو زرداري ۽ شيري رحمان جي ٽوئٽر پيغامن ۽ راين کانسواءِ ته پيپلز پارٽي شايد ئي ڪڏهن سوشل ميڊيا جي ڪنهن فورم تي نظر ايندي هجي. سوشل ميڊيا تي پيپلز پارٽيءَ جي نه هجڻ سبب اها نوجوانن کان نه رڳو ڪٽجي وئي آهي، بلڪه اها نئين نسل لاءِ مخالفن جي سوشل ميڊيا تي ٿيندڙ واويلا سبب پيپلز پارٽي جهڙوڪر پاڪستان جي مسئلن جي ماءُ آهي، سڀني مسئلن ۽ براين جي بنياد آهي. حيرت جي ڳالهه اها آهي ته پيپلز پارٽي ان جو ڪو ٽوڙ ئي ناهي ڪڍيو. جماعت اسلاميءَ جهڙي مذهبي جماعت جو هڪ الڳ سوشل ميڊيا جو سيڪشن آهي، جتي هڪ هڪ منٽ ۾ فيس بوڪ ۽ ٽوئٽر تي نه رڳو پنهنجي نظريي جي پرچار ڪئي پئي وڃي، بلڪه مخالفن جي به کل لاٿي وڃي ٿي. ساڳي ريت تحريڪ انصاف جو به سوشل ميڊيا تي غلبو آهي ۽ مسلم ليگ نون ۽ ايم ڪيو ايم پڻ سوشل ميڊيا تي ڇانيل نظر ايندا پر انهن جي مقابلي ۾ پيپلز پارٽيءَ جو نالو وٺڻ وارو ڪير نه هوندو. سو بنيادي سوال هو نئين نسل لاءِ پيپلز پارٽيءَ کي نئين سر ٺاهڻ جو چئلينج اهو آهي ته، ڇا زرداري صاحب 70ع، 80 يا 90ع جي ڏهاڪي ۾ رهندڙ قيادت ۽ ورڪرن ذريعي پيپلز پارٽيءَ کي نئين نسل ۾ مقبول ڪري سگهندو؟ جيڪڏهن زميني حقيقتن تي نظر وجهجي ته جواب ’نه‘ ۾ هوندو. ان ڪري آصف زرداري جنهن پارٽيءَ کي اڳوڻو عروج ڏيارڻ جي عزم جو اظهار ڪيو آهي، ڇا اهو پارٽيءَ کي عملي طور تي جديد دور ۾ داخل ڪرڻ لاءِ ان حقيقت کان واقف به آهي ته پيپلز پارٽيءَ کي نئين رت، نئين ولولي ۽ نئين جذبي سان گڏ نئين دور ۾ داخل ڪرڻ جي به ضرورت آهي ۽ اها ضرورت گهٽ ۾ گهٽ پيپلز پارٽيءَ جا هي مخلص جيالا به پوري نه ٿا ڪري سگهن. ان ڪري پارٽيءَ لاءِ نوجوانن کي تيار ڪرڻو پوندو. ان کانسواءِ آصف علي زرداري پيپلز پارٽي کي پراڻن جيالن جي حد تائين متحرڪ ۽ منظم ته ڪري ويندو پر پارٽي کي اهو عروج ڏياري نه سگهندو. گذريل چونڊن ۾ لڳ ڀڳ ٽي ڪروڙ نوان ووٽر هئا يعني 18 کان ويهه سالن جا نوجوان ۽ ايندڙ چونڊن ۾ يعني 2018ع تائين وڌيڪ 6 ڪروڙ جي لڳ ڀڳ نوان ووٽ داخل ٿيندا، انهن ووٽرن تائين پارٽيءَ کي پهچائڻ، پارٽيءَ جي حقيقي ڪاميابين جي پرچار ڪري انهن کي پاڻ ڏانهن مائل ڪرڻ ئي سڀ کان وڏو چئلينج آهي، جيڪو گهٽ ۾ گهٽ 70ع، 80ع ۽ 90ع جي ڏهاڪي وارن جيالن جي وس جي ڳالهه ناهي. پڪ سان اهو ادراڪ آصف علي زرداري ۽ ان جي پارٽيءَ جي ٻين ڏاهن کي هوندو پر پيپلز پارٽي، جيڪا پاڪستان جي وفاق جي زنجير هجڻ جي دعويدار آهي، ان کي 18 هين ترميم کان پوءِ واري پاڪستان ۾ زنده رکڻ ۽ ڪاميابيءَ سان اڳتي وڌائڻ لاءِ بهرحال نوجوان ٿيڻو پوندو، فيس بوڪ، ٽوئٽر، آءِ فون، آءِ پيڊ ۽ ان قسم جي ٻي جديد ٽيڪنالاجي ڏانهن اچڻو پوندو، ٻي صورت ۾ ايندڙ چونڊن ۾ پيپلز پارٽي پنهنجو سمورو ووٽ بئنڪ ڪيش ڪرائڻ باوجود ٻين جماعتن کان گهڻو پٺتي هوندي، ڇاڪاڻ ته ايندڙ چونڊن ۾ ملڪ جي آبادي 26 ڪروڙ جي لڳ ڀڳ هوندي ۽ جنهن ۾ رجسٽرڊ ووٽرز جو انگ 13 کان 14 ڪروڙ تائين پهچي ويندو، اهڙي صورت ۾ پي پي پنهنجو هڪ يا ٻه ڪروڙ ووٽ کڻڻ باوجود به ڇا قومي ڌارا ۾ شامل رهي سگهندي؟ اهو ئي ڪروڙن جو سوال آهي، جنهن جو جواب ايندڙ وقت ۾ پيپلز پارٽيءَ جي تنظيم سازيءَ مان ئي ملي ويندو.